Deze key note speech is gehouden door Chantal van Schaik op 10 juni bij C-Bèta met het thema Biobased bouwen
Holland Houtland is wegbereider voor biobased bouwen. Ik ben Chantal van Schaik, eigenaar van Holland Houtland. Wij koppelen vraag aan aanbod en zorgen ervoor dat de condities zo zijn dat de vraag groter wordt en het aanbod mee kan opschalen. Die condities zijn procesmatig, financieel, beleidsmatig en ook politiek. Wij werken samen met architecten, bouwers, projectontwikkelaars en netwerken die kunnen helpen om de transitie naar biobased bouwen verder kunnen helpen. Onze klanten zijn woningcorporaties, gemeentes en bedrijven als projectontwikkelaars en investeerders.
Holland Houtland is opgericht door Sandra Nap en mijzelf. Wij werken om boeren te laten boeren en bouwers te laten bouwen. Onze ambitie is dat in 2030 minimaal 50% van de bouw in Nederland biobased wordt uitgevoerd. De naam Holland Houtland komt van het woord “Hotland”. Dat betekent “Houtland” omdat Nederland vroeger een bosrijk land was. Wij leefden met de materialen uit het bos. Het landschap zoals Nederland er nu uit ziet met al het grasland voor veevoer is verre van een “Hotland”. Holland Houtland wil die waarde van het lokale landschap terugbrengen in ons denken over materiaalgebruik en grondstoffen.
Scope
Biobased bouwen is renoveren en nieuwbouw van materialen die plantaardig zijn zoals hout maar ook vlas, stro, hennep en lisdodde. Dit zijn oneindige materialen uit de natuur, die elk keer opnieuw groeien. Er zijn nog veel meer materialen denkbaar dan dit lijstje. Er is heel veel mogelijk; een compleet huis kan gebouwd worden van 0,75 hectare hennep per jaar. Er kunnen daken, binnen en buitenwanden en zelfs constructies gebouwd worden van deze plantaardige materialen zijn.
Mijn ervaring
5 jaar geleden kocht mijn man en ik een huis uit 1895 dat geheel gerenoveerd moest worden. Ik wist veel van duurzaamheid en werkte met experts die mij hebben geadviseerd over energiezuinig wonen. Voor de verbouwing heb ik alles gewikt en gewogen en ervoor gezorgd dat het een energiezuinig duurzaam huis werd. Er waren mensen die mij erop wezen dat ik ook nog moest nadenken over de herkomst van de materialen en de ecologische footprint van de materialen. Eerlijk gezegd dacht ik dan: ”tjonge jonge, dat is teveel om ook nog rekening mee te houden. Het zal best, maar het zal uiteindelijk weinig verschil maken. Ik ben goed bezig.”
Totdat ik een tijdje geleden gewezen werd op deze grafiek.
Ik werd ermee geconfronteerd dat energieverbruik van de woning al begint bij de bouw en bij renovatie. Het blauwe gedeelte van 69% staat voor het energieverbruik van de bouw en renovatie van de woning uitgesmeerd over 60 jaar versus de verwarming en koeling dus gebruik van de woning 31 % van het energieverbruik voor zijn rekening neemt. We focussen ons individueel maar ook bij de energietransitie agenda van de Nederlandse overheid in op het oranje en grijze deel van deze chart. De rest laten we over aan de industrie. Maar je hebt als ontwikkelaar, opdrachtgever en eindgebruiker wel degelijk invloed op het energieverbruik van de gehele woning. Energieverbruik begint bij de keuze van de materialen.
Als je effectief en efficiënt om wil gaan met CO2 besparen en als individu de optelsom maakt, dan kan je conclusie niet anders zijn dan dat we met de verkeerde dingen bezig zijn. Het energieverbruik voor het maken van beton en staal, voor het bouwproces en voor het maken van isolatie materialen zoals PUR/PIR en steenwol is over de hele levenscylus van het huis is uiteindelijk enorm hoog. Het energieverbruik is zelfs vele malen hoger dan de energiebesparing (en dus de CO2 reductie) die je realiseert op de elektriciteit- en gasrekening. Voor mij was dit een eye-opener.
Met Holland Houtland willen we het niet een beetje minder slecht maken maar in één keer beter. Nieuw elan, nieuwe kansen en nieuwe oneindige mogelijkheden.
Ik kan me zomaar voorstellen dat wat ik meemaak in het klein met mijn huis, dat u dit allemaal meemaakt in uw bouwprojecten binnen uw gemeente, corporatie of projectontwikkeling. Energieneutraal is al ingewikkeld genoeg dus ik kan me voorstellen dat nadenken over biobased materialen voor u hetzelfde voelt als toen voor mij: “moet ik daar ook al over nadenken?”. Maar als u goed heeft gekeken naar de vorige grafiek dan heeft het wel degelijk zin om te kijken naar de materialen. De energiebesparing is al te behalen bij de nieuwbouw of renovatie door de juiste materialen te kiezen.
Impact
Voor de 69% van het energieverbuik van de woning kijken we dus naar de bouwketen en de industrie. En wat gebeurt daar? Als we de CO2 besparing willen halen zoals afgesproken in het Parijs akkoord dan moet de bouw vandaag 50% minder uitstoten en in 2030 75% minder. Het CO2 budget voor de bouwkolom is over 6,5 jaar op. En op=op.
De urgentie om te veranderen is dus hoog. En het is mogelijk. Met biobased bouwen van de 1 miljoen huizen die nodig zijn is 100Mton CO2 te besparen. De potentie is enorm groot. U mag die cijfers meteen van mij vergeten maar ik wil u even meenemen naar deze pyramide die ontwikkeld is door Holland Houtland.
Dit is de CO2 positief pyramide die Holland Houtland heeft ontwikkeld. Met het gebruiken van nieuwe grondstoffen die niet regeneratief zijn, oftewel die niet opnieuw aangroeien dan heeft u een maximale CO2uitstoot. Met biobased materialen heeft u maximale CO2 opslag én minder uitstoot.
De keuze voor biobased en regeneratief op basis van deze pyramide zorgt er dus voor dat u CO2 actief uit de lucht haalt en een bijdrage levert. Er is geen tijd meer om het een beetje minder slecht te doen maar het moet in één keer goed. Met biobased bouwen reduceert u op gebruik en voegt waarde toe.
Wat betekent dit dan voor één huis?
We hebben dat exact laten doorrekenen door architecten en met hulp van Nibe heeft Holland Houtland samen met Climate Cleanup een tool ontwikkeld waarmee we inzicht geven in de maatschappelijke impact van bouwen met traditionele materialen versus biobased materialen. U vult in deze tool die online beschikbaar is uw keuze voor materialen in en ziet direct het verschil tussen het gebruik van de materialen ten opzichte van traditionele bouw. U kunt uw eigen projecten ook door dit assessment laten lopen. En als u wilt kunnen we ook op basis van uw informatie specifieke assessments doen.
Deze tool geeft inzicht in impact en niet alleen op basis van CO2 maar kijkt naar meer factoren. Op basis van de Doughnut Economy hebben we aan de achterkant van deze tool een model gemaakt waarin de impact op stikstof uitstoot, gezondheid, biodiversiteit, gewicht en betaalbaarheid. Dit geeft een vollediger beeld van de impact van bouwen met biobased materiaal.
Met het biobased bouwen voegt u dus geen uitdaging toe aan uw lijst van ambities waar u als organisatie voor staat maar u kunt op meerdere fronten de lijst afvinken.
Hoe realiseren?
Bouwen met hout en biobased materialen is “ineens” hot en happening. U komt het overal tegen. In de kranten, in vakbladen, en misschien ook bij uw concurrenten. De biobased bedrijvengids die wij met Holland Houtland ontwikkeld hebben presenteert al meer dan 70 bedrijven die biobased producten aanbieden. Het aanbod is groeiende en de interesse voor biobased ook.
Voor uw project bent misschien op zoek naar voorbeelden. Bouwen met biobased materialen is toekomstbestendig en veelzijdig. Ik heb hier een verzameling voorbeelden waarbij u kunt zien dat het voldoet aan al uw woonopgaves.
Realisatie
De schaal van biobased bouwen in Nederland is nog klein. Bouwen in hout is nog minder dan 2% van de gehele markt. Als je al deze voordelen ziet dan begrijp je niet waarom. Maar de bouw en opdrachtgevers in de bouw zijn traditioneel. Er wordt veelal aanbesteed op laagste prijs en de bouwers, leveranciers en opdrachtgevers houden elkaar in de greep. Biobased bouwers hebben op kleine schaal en de voordelen worden nog te weinig kunnen verwaarden. De directe kosten zijn in het bouwproces zijn nog te hoog. Een van de oorzaken is dat bij de bouwprocessen niet vanaf het begin biobased worden ingezet. We hebben net gezien dat de maatschappelijke baten van biobased bouwen gigantisch zijn maar de voordelen liggen niet daar waar de kosten liggen.
Holland Houtland ziet dat voor de transitie naar biobased bouwen de volgende waardemodellen nodig zijn:
- Materiaal verwaarden
- Energieverwaarden
- Lange termijn & meervoudig verwaarden
Materiaal verwaarden
De aanschafkosten van biobased materiaal voor de bouw kan omlaag gebracht worden door de waarde van het materiaal vast te leggen en aan te bieden aan investeerders. De materialen behouden hun waarde gedurende de levensduur van het huis. Ze kunnen aan het einde van de levenscyslus vrijgemaakt worden. De materialen hebben nog steeds waarde en kunnen op verschillende manieren circulair worden ingezet. Die waarde is dan voor de investeerder en niet van de huiseigenaar. Dus de eindgebruiker least een huis. Door deze waardetransitie komt geld vrij bij aanvang voor de bouw van de woning.
Energiewaarde
De maatschappelijke waarde zoals CO2 die we berekend hebben met de CO2 assessment tool die ik eerder liet zien gaan we omzetten in Construction Stored Carbon. Oftewel de opgeslagen CO2 kan verkocht worden op de vrijwillige koolstofmarkt, wat 5% op de aanschafkosten van de woning kan bedragen en daarmee de meerkosten voor biobased bouwen opheft.
Lange termijn & meervoudige waarde
Betaalbaarheid is te bereiken door kostenreductie en waarde toevoegen. Als we willen werken in een CO2vrije toekomst, minder stikstof, minder afval, veiliger werken, lokale grondstoffen gebruiken en gezond willen wonen dan heeft dat waarde voor verschillende partijen. De eindgebruiker, de omgeving, de investeerders, de bouwers, de landeigenaren en zelfs voor de boeren in de omgeving. Je hebt meerdere partijen die deze maatschappelijke waarden belangrijk vinden. Dat gaat dan dus niet alleen om de woonopgave maar ook om economische ontwikkeling van een gebied; wat voor banen zijn er, wat voor gewassen telen we en hoe gaan we om met ons landschap? Er zijn heel veel partijen bezig om veranderingen voor elkaar te krijgen op maatschappelijke ambities en we denk dat als we meer van die partijen bij elkaar krijgen we gezamenlijk aan die opgaves kunnen werken en investeren. Door die samenwerking in een gebied kunnen meerdere partijen de risico’s, garanties en financiering delen en voor langere tijd met elkaar verbonden zijn.
Een klein voorbeeld is een braakliggend terrein van een woningcorporatie waar over een aantal jaar biobased gebouwd gaat worden. Daar gaan we nu in de tijd dat er nog niks gebeurt met de grond alvast gewassen inzaaien. Die gewassen leveren lijnolie voor de verfindustrie lokaal. En als de huizen gebouwd worden zal er met die verf gewerkt worden.
Wij als Holland Houtland hebben een rol in het realiseren van allianties om waarde toe te voegen en processen zodanig te veranderen dat dit sneller en eenvoudiger kan. Wij helpen u graag met uw ontwikkelcasus en gaan aan de slag om meervoudige waarde te creëren en de processen te versnellen.
Mijn hele verhaal is terug te kijken via onderstaande link.